Çeviri sektöründe mütercim ve tercüman terimleri sıklıkla karıştırılmaktadır. Ancak bu iki meslek dalı farklı yetkinlikler, çalışma ortamları ve sorumluluklar gerektirmektedir.
Tabloda mütercim ve tercümanlık meslekleri arasındaki temel farkları detaylı bir şekilde ele aldık:
| Kriter | Mütercim | Tercüman |
| Çalışma Türü | Yazılı metinlerin çevirisi | Sözlü iletişimin çevirisi |
| İş Kaynağı | Yazılı belgeler ve metinler | Konuşmacılar ve diyaloglar |
| Çalışma Ortamı | Ofis, ev vb. | Konferans salonları, toplantılar, mahkemeler vb. |
| Zaman Kullanımı | Esnektir – belirli süre sonunda teslim edilebilir. | Sıkıdır – anlık veya saniye içinde çeviri gerekir. |
| Hata Düzeltme | Gözden geçirme ve düzeltme şansı vardır. | Hata düzeltme şansı yoktur. |
| Çeviri Hızı | Daha yavaştır, düşünmek için zaman vardır | Çok hızlıdır, anlık karar verme zorunluluğu vardır. |
| Eğitim | Mütercim-Tercümanlık lisans mezuniyeti gerekir. | Aynı bölümlerden mezun olabilir. Ayrıca simultane veya ardıl tercümanlık eğitimleri alır. |
| İş Bitişi | Mesai bitimi ile tamamlanır. | Toplantı/konferans bitimi ile tamamlanır. |
| Dil Gereksinimleri | Yazılı okuryazarlık yüksek düzey olmalıdır. | Akıcı konuşma yeteneği zorunludur. |
| Uzmanlaşma Alanları | Hukuki, teknik, tıbbi, edebi, akademik çeviri | Simultane, ardıl, fısıltı çeviri, konferans tercümanlığı |
| Hakim Olunması Gerekenler | Dilbilgisi, terminoloji, kültürel bilgi | Akıcı konuşma, hızlı düşünme, kültürel bilgi |
| İş Bulma Alanları | Yayınevleri, çeviri ofisleri, kurumsal projeler | Konferans, kurum toplantıları, uluslararası etkinlikler |
Özet olarak mütercimlik daha yavaş tempoda ilerleyen ve yüksek kontrol imkanı sunan bir meslek iken tercümanlık hız ve anlık karar verme yeteneği gerektiren dinamik bir alandır.
Neden Mütercim ve Tercüman Ayrıdır?
Mütercim ve tercüman çalıştıkları kaynaklar ve zaman faktörleri farklı olduğu için ayrı mesleklerdir. Mütercim yazılı kaynaklara dayanarak çalışırken tercümanın kaynağı ve çıkış noktası konuşan kişilerdir.
İletişimin önemli öğelerinden biri olan konuşarak anlaşmaya dayanan tercüman sözlü iletişimin temsilcisidir. Mütercim ise yazılı iletişimi sağlar.
Bu iki ana dal kendi içerisinde de alt dallara ayrılarak derin bilgi birikimi gerektiren bölümlere dönüşmüştür. Tercümanlık aktif bir dal olmasından dolayı halk arasında daha çok bilinir ve tanınır. Ancak mütercimlik de sağlık ve hukuk gibi çeşitli alanlarda büyük önem taşımaktadır.
Zaman faktörü de bu iki mesleği ayıran önemli bir unsurdur. Mütercim yazılı metni çevirirken gözden geçirme, düzeltme ve gerekirse baştan yazma fırsatına sahiptir. Tercüman ise anlık olarak konuşulanı çevirmek zorundadır ve hata yaptığında o anda düzeltme şansı çok sınırlıdır.
Kimler Mütercim Tercüman Olabilir?
Mütercim tercüman olmak isteyen kişilerin mesleğin başarılı bir şekilde icra edilebilmesi için sahip olması gereken özellikler şunlardır:
- Farklı kültürlere karşı ilgili olmak: Mütercim tercüman çeşitli kültürleri merak etmeli ve öğrenmeye istekli olmalıdır.
- Yabancı dil öğrenmeye yatkın olmak: Dil öğrenme konusunda doğal bir yeteneğe ve tutuma sahip olması gerekmektedir.
- Farklı dil yapılarına hakim olmak: Diller arasında bağlantı kurabilmeli ve çeviri yapabilmek adına dil yapılarını anlamalıdır.
- Analitik ve eleştirel düşünme yeteneğine sahip olmak: Metinleri derinlemesine anlayabilmeli ve farklı açılardan değerlendirebilmelidir.
- İyi gözlem yeteneğine sahip olmak: Kelimelerin ince anlamlarını ve bağlamsal kullanımlarını fark edebilmelidir.
- Sabırlı ve özveri sahibi olmak: Çeviri işi emek gerektirdiğinden sabır ve özveri zorunludur.
- Sürekli öğrenmeye açık olmak: Yeni kelimeleri, terminolojiyi ve dil kurallarını öğrenmeye devam etmelidir.
- Çok yönlü düşünme becerisine sahip olmak: Farklı konulara ilgi duymak ve çeşitli alanlarda bilgi sahibi olmak önemlidir.
- Kendini doğru şekilde ifade edebilmek: Hem yazılı hem sözlü olarak net ve anlaşılır şekilde iletişim kurabilmelidir.
- Yüksek konsantrasyon yeteneğine sahip olmak: Tercümanlık özellikle büyük dikkat ve odaklanma gerektirmektedir.
- Stres yönetebilmek: Özellikle tercümanlıkta stresli ortamlarda huzurlu ve etkili kalabilmelidir.
- Zaman yönetimi yapabilmek: Çevirisi yapılacak metinleri belirli sürelerde tamamlayabilmelidir.
- Etik değerlere sahip olmak: Gizlilik, objektiflik ve profesyonelliği koruyabilmelidir.
Mütercim Ne İş Yapar?
Mütercim, çeviri sektöründe yazılı metinlerin farklı dillere aktarılması işini yapan profesyonel bir uzmandır.
Temel olarak mütercimin görev ve sorumlulukları şunlardır:
- Yazılı metinleri tercüme eder: Edebi, teknik, hukuki, akademik ve diğer alanlardaki yazılı belgeleri kaynak dilden hedef dile çevirir.
- Dilbilgisi ve yapısına hakim olarak çeviri yapar: Dillerin dilbilgisi kurallarına ve yapısına hakim olarak profesyonel çeviriler gerçekleştirir.
- Yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine uyar: Çevirdikleri metinleri tüm kurallara riayet ederek dilbilgisine ve yazım standardlarına göre sonuçlandırır.
- Terminoloji ve kavramları doğru aktarır: Kaynak metindeki teknik terimleri ve kavramları hedef dile doğru ve eşdeğer terimlerle çevirir.
- Kültürel uyumu sağlar: Hem kaynak hem de hedef dil kültürüne hakim olarak çevirinin kültürel açıdan uygun ve anlamlı olmasını sağlar.
- Belirli alanlarda uzmanlaşır: Hukuki çeviri, teknik çeviri, tıbbi çeviri, edebi çeviri gibi özel alanlarda derinlemesine bilgi birikimine sahip olur.
- Gözden geçirme ve düzeltme yapar: Çevirdiği metni gözden geçirerek düzeltme ve iyileştirmeler yapma fırsatına sahiptir.
- Kaliteli ve nitelikli çeviri sunar: Bilimsel, hukuki, teknik ve kültürel alt yapısını kullanarak yüksek kalitede çeviri hizmetleri verir.
- Yayınevleri, çevirmenlik ofisleri ve kurumlarda çalışır: Akademik yayınlar, ticari belgeler, web siteleri, kitaplar ve kurumsal dokümanları tercüme eder.
- Gerektiğinde tercümanlık da yapabilir: Yazılı çeviri alanında yetkin ise konferans tercümanlığı gibi sözlü çeviri işlerini de üstlenebilir.
Mütercim Nasıl Olunur?
Profesyonel bir mütercim olma süreci aşağıdaki eğitim adımlarını ve mesleki gelişim aşamalarını kapsar:
- Üniversitede Mütercim Tercümanlık bölümünden mezun olmak: Tercümanı olmak istenen dilin Mütercim Tercümanlık bölümünden 4 yıllık lisans eğitimini tamamlamak zorunludur.
- Alternatif olarak dil bölümü mezunu olmak: İngiliz Dili ve Edebiyatı, Amerikan Kültürü veya benzer dil bölümleri okuyup kendini çevirmenlik alanında geliştirmiş olmak da bir seçenektir.
- Dilbilgisi konularında detaylı eğitim almak: 4 yıllık eğitim süresince dilbilgisi konularında derinlemesine ve detaylı bir eğitim alınması gerekmektedir.
- Çevirinin tüm dallarında mesleki eğitim görmek: Eğitim süresi boyunca edebi çeviri, teknik çeviri, hukuki çeviri gibi çevirinin tüm alanlarında mesleki eğitim alınması şarttır.
- Belirli konularda uzmanlaşmak: Mezun olduktan sonra kendi tercih ettiği alanda (hukuki, teknik, tıbbi vb.) derinlemesine bilgi birikimi oluşturmalıdır.
- Okuma ve değerlendirme becerisini geliştirmek: Kaynak metinleri iyi anlayabilmek ve değerlendirilebilmek için kapsamlı okuma yapmalı ve analitik düşünme becerisi geliştirmelidir.
- İki dile de hakim olmak: Hem kaynak dilde hem hedef dilde en üst düzeyde okuryazarlık ve dilsel yetkinliğe sahip olması gerekir.
- Kültürel bilgisini artırmak: Çevirdiği dillerin kültürünü, tarihini, sosyal yapısını derinlemesine bilmelidir.
- Yeminli mütercim belgesi almak: Resmi dokümanların çevirisi için noter nezdinde yemin zaptı düzeltilmesi ve yeminli mütercim sertifikası alınması gerekebilir.
- Dil sınav belgeleri temin etmek: Bazı kurumlar YDS, TOEFL, IELTS gibi uluslararası dil yeterlilik belgelerini isteyebilir.
- Pratik deneyim kazanmak: Üniversite döneminde ve sonrasında yayınevleri, çevirmenlik ofisleri ve kurumlarda staj yaparak pratik deneyim kazanmalıdır.
Tercüman Ne İş Yapar?
Tercümanın temel görevi iki farklı dil arasında anlık olarak köprü görevi görmek ve iletişimi kesintisiz şekilde sağlamaktır.
Tercümanın diğer görev ve sorumlulukları sıralandığı gibidir:
- Sözlü çeviriler gerçekleştirir: Konuşmaları, diyalogları ve sunumları kaynak dilden hedef dile çevirir.
- Simultane çeviri yapar: Konuşmacı konuşurken aynı anda tercüman kulaklığından dinleyenlere çevirisi yapılan metni iletir.
- Ardıl çeviri yapar: Konuşmacı belirli bir bölümü tamamladıktan sonra tercüman o bölümü hedef dile çevirir.
- Fısıltı tercümesi yapabilir: Küçük gruplara çeviri hizmetini fısıltı şeklinde sunar.
- Konferans tercümanlığı yapar: Uluslararası konferans, toplantı ve seminerler sırasında tercüme hizmetini sağlar.
- Mahkeme ve adli tercümanlığı yapar: Hukuki proseslerde, mahkemelerde ve resmi kurumlarda tercüme hizmeti verir.
- Turizm tercümanlığı yapar: Turistlerin yabancı ülkelerde ihtiyaç duydukları tercüme hizmetlerini sunar.
- Toplantıda iletişimi kesintisiz tutar: İki tarafın anlaşabilmesini sağlamak için sürekli konsantrasyon ve dikkat gerektirir.
- Kültürel uyumu sağlar: Yalnızca kelimeleri çevirmekle kalmaz kültürel anlamları da aktarır ve anlaşmazlıkları önler.
- Belirli alanlarda uzmanlaşır: Tıbbi tercümanlık, hukuki tercümanlık, teknik tercümanlık gibi özel alanlarda derinlemesine bilgi sahibi olabilir.
Tercümanlık Eğitimi Nerede Verilir?
Tercümanlık eğitimi üniversitelerin Mütercim Tercümanlık bölümlerinde 4 yıllık lisans programı olarak verilmektedir.
Eğitim süresi boyunca tercümanlık öğrencileri dilbilgisi kurallarını derinlemesine öğrenmenin yanı sıra sözlü çeviri konularında yoğun pratik yaparlar.
Tercümanlık programında öğrenciler simultane çeviri (konuşmacı konuşurken aynı anda çeviri yapma) ve ardıl tercüme (konuşmacının belli bir kısmını dinledikten sonra çeviri yapma) tekniklerini öğrenirler.
Hangi Durumlarda Yeminli Tercüme Zorunludur?
Yeminli tercüme resmi kurumlara sunulacak belgelerin çevirisinde zorunlu bir gerekliliktir.
Yeminli tercümenin zorunlu olduğu en yaygın durumlar şunlardır:
- Vatandaşlık işlemleri: Vatandaşlık, oturum izni, çalışma izni ve benzer resmi göç işlemleri yeminli tercüme gerektirir.
- Eğitim belgeleri: Diploma, transkript, okul belgesi ve denklik işlemleri yeminli tercüme gerektirmektedir.
- Vize başvuruları: Öğrenci vizesi, turist vizesi ve diğer vize başvurularında yeminli tercüme talep edilebilir.
- Hukuki prosesler: Mahkeme kararları, nüfus kayıt örneği, boşanma kararı, iras belgeleri gibi adli dokümanların çevirisi yeminli olmalıdır.
- Ticari işlemler: Şirket kuruluş evrakları, ticaret sicil kayıtları, vekaletname ve sözleşmeler yeminli tercüme ile çevrilmelidir.
- Noter onayı gerekli belgeler: Bazı resmi belgeler noter onayı da gerektirdiğinden yeminli tercüme ile birlikte noterde tasdik edilmesi zorunlu olabilir.
- Apostil işlemleri: Uluslararası geçerliliği olan belgelerin apostil suretinin alınması durumunda yeminli tercüme şarttır.
- İş ve mesleki lisanslar: Yabancı ülkede alınan mesleki lisans, sertifika ve belgeler yeminli tercüme ile çevrilmelidir.
- Sağlık ve tıbbi belgeler: Tıbbi raporlar, ameliyat belgesi, reçete ve hastalık raporları resmi işlemlerde yeminli tercüme gerektirir.
- Gayrimenkul işlemleri: Tapu belgeleri, emlak sözleşmeleri ve gayrimenkul ile ilgili belgeler yeminli tercüme talep edebilir.
- Banka ve finansal işlemler: Banka hesap ekstreleri, kredi belgeleri ve finansal dökümanlar bazı durumlarda yeminli tercüme gerektirebilir.
- Kurum tarafından talep edildiğinde: Hangi belgelerin yeminli tercüme gerektirdiği başvurulan kuruma bağlı olarak değişebilir.
Hangi onayların (yeminli imza/mühür, noter, apostil) gerektiği başvurulan kuruma ve ülkeye göre değişir. Başvuru öncesi güncel gereklilikleri mutlaka kontrol etmek önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Mütercim ve tercümanlık hakkında diğer merak edilenleri sizin için yanıtladık.
Mütercim tercümanlık ne demek?
Mütercim tercümanlık, yazılı ve sözlü olarak iki farklı dil arasında çeviri yapan profesyonellerin yetiştirildiği akademik bir disiplindir.
Mütercim tercümanlık bölümü mezunları hem yazılı çeviri (mütercimlik) hem de sözlü çeviri (tercümanlık) alanlarında çalışabilmektedirler.
Bu meslek uluslararası iletişim ve işbirliğinin giderek arttığı dünyada oldukça önemli bir rol oynamaktadır.
Çevirmenlik ve tercümanlık aynı şey mi?
Hayır, çevirmenlik ve tercümanlık aynı şey değildir.
Çevirmenlik yazılı metinlerin çevirisini, tercümanlık ise sözlü iletişimin çevirisini ifade eder.
Çevirmen (mütercim) yazılı kaynaklar üzerinde çalışırken tercüman anlık olarak konuşulanları çevirir. Her iki meslek de farklı beceri, zaman yönetimi ve stres seviyeleri gerektirmektedir.
Mütercim tercümanlık eğitimi hangi fakültede verilir?
Mütercim-tercümanlık eğitimi üniversitelerin Fen-Edebiyat Fakültesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi veya Dil Fakültesi bünyesindeki Mütercim-Tercümanlık bölümlerinde verilmektedir.
Eğitim 4 yıllık lisans programı şeklinde düzenlenmekte ve bazı üniversitelerde 1 yıl hazırlık programı eklenebilmektedir.
Mezuniyet sonrasında öğrenciler mütercim tercüman unvanını kazanmakta ve isterlerse yeminli tercüman belgesi alabilmektedirler.
Mütercim tercümanlık okumadan tercüman olunur mu?
Evet, mütercim tercümanlık bölümünde okumadan da tercüman olmak mümkündür.
Ancak yeminli tercüman belgesi almak ve resmi işlemlerde tercüme yapmak isteyenler mutlaka üniversite eğitimini tamamlamış olmalıdır.
